– Phi thường! – Giáo sư Daniel Rosenfeld không thể kìm lại, thì thầm.

– Bác đã bắt đầu chuyển mỗi công thức hóa học tương đương với một âm thanh kiểu âm tiết. Ví dụ, Methyl-4 methylpyrrole-2 carboxylate sẽ được nói là MT4MTP2CX, rồi Miticamitipidicixou. Và cuối cùng bác đã nhập vào bộ nhớ của máy tính: Miticamitipi = táo; và: dicixou = ở phía Bắc. Máy tính dịch theo hai chiều. Khi nó nhận “dicixou” nó dịch ra chính văn “ở phía Bắc”. Và khi người ta gõ “ở phía Bắc”, nó chuyển câu này thành “dicixou”, cái đó khởi động sự phát carboxylate bởi cái máy phát này…

– Một cái máy phát?

– Đúng, cái máy này đây.

Anh chỉ một kiểu giá sách gồm hàng nghìn những lọ thủy tinh nhỏ, mỗi cái kết thúc bằng một ống, ống đó được nối đến một cái bơm điện.

– Các nguyên tử chứa trong mỗi lọ thủy tinh được cái bơm này hút, rồi được phun vào trong cái máy này, cái máy chọn và phân cỡ chúng ở liều lượng chính xác do từ điển tin học chỉ ra.

– Tuyệt vời, – Daniel Rosenfeld tiếp tục, – đơn giản là tuyệt vời. Ông ấy đã thật sự nói chuyện được chưa?

– Hừm… đến bước này, tốt nhất là cháu đọc cho mọi người những ghi chép của bác ấy trong Bách khoa toàn thư.

TRÍCH CUỘC NÓI CHUYỆN: Trích cuộc nói chuyện đầu tiên với một con formica rufa, loại chiến binh.

CON NGƯỜI: Bạn nhận được tôi không?

CON KIẾN: crrrrrrrr.

CON NGƯỜI: Tôi phát này, bạn nhận được tôi không?

CON KIẾN: crrrrrrrcrrrrrrcrrrrrrrrr. Cứu với.

(Lưu ý: đã tiến hành nhiều lần điều chỉnh. Đặc biệt, những cuộc phát quá mạnh, chúng làm nghẹt đối tượng. Phải để nút điều chỉnh mức độ phát ở số 1. Trái lại, nút điều chỉnh nhận phải được đẩy lên số 10 để không bị mất một phân tử nào.)

CON NGƯỜI: Bạn nhận được tôi không?

CON KIẾN: Bougu.

CON NGƯỜI: Tôi phát này, bạn nhận được tôi không?

CON KIẾN: Zgugnu. Cứu với! Tôi bị nhốt.

Trích cuộc nói chuyện thứ ba.

(Lưu ý: lần này từ vựng có được lên tới tám mươi từ. Phát còn quá mạnh. Lần điều chỉnh mới, nút phải được đặt gần số 0.)

CON KIẾN: Cái gì?

CON NGƯỜI: Bạn nói gì?

CON KIẾN: Tôi không hiểu gì hết. Cứu với!

CON NGƯỜI: Chúng ta nói chậm hơn nhé!

CON KIẾN: Anh phát quá mạnh! Râu của tôi bị bão hòa. Cứu với! Tôi đang bị giam.

CON NGƯỜI: Thế này, được chưa?

CON KIẾN: Chưa, vậy anh không biết nói chuyện à?

CON NGƯỜI: Sao…

CON KIẾN: Anh là ai?

CON NGƯỜI: Tôi là một con vật lớn. Tôi tên là ED-MOND. Tôi là một CON-NGƯỜI.

CON KIẾN: Anh nói gì? Tôi không hiểu gì cả. Cứu tôi với! Cứu với! Tôi bị giam!…

(Lưu ý: sau cuộc nói chuyện này, đối tượng chết trong năm giây sau đó. Những cuộc phát còn quá độc? Nó sợ sao?)

Jonathan ngừng đọc.

– Như mọi người thấy đấy, không phải đơn giản! Tập hợp từ vựng chưa đủ để nói chuyện với chúng. Hơn nữa, ngôn ngữ kiến không hoạt động như ngôn ngữ của chúng ta. Không chỉ có những lần phát hội thoại theo đúng nghĩa mà chúng đã được thu lại, còn có những lần phát do mười một khúc râu khác gửi đi. Những lần phát này cho nhận dạng cá nhân, những bận tâm của chúng, tâm lý của chúng… một kiểu trạng thái tinh thần tổng thể cần thiết cho sự thấu hiểu liên cá nhân. Chính vì thế mà bác Edmond đã phải bỏ cuộc. Cháu đọc cho mọi người ghi chép của bác ấy nhé.

TÔI NGỐC: Tôi ngốc thật!

Thậm chí nếu người ngoài Trái đất có tồn tại chúng ta cũng sẽ không thể hiểu được họ. Chắc chắn hệ thống tín hiệu của chúng ta không thể giống nhau. Chúng ta tới và chìa tay cho họ, và điều đó, với họ, lại có thể có nghĩa là một cử chỉ đe dọa.

Thậm chí chúng ta còn chưa hiểu được người Nhật Bản với kiểu tự tử nghi lễ, hay người Ấn Độ với các đẳng cấp của họ. Chúng ta còn chưa hiểu được nhau, giữa người với người… Làm thế nào tôi lại có thể hão huyền là hiểu được kiến!

801 chỉ còn một mỏm bụng. Thậm chí dù nó đã kịp thời giết lomechuse, trận đánh chống lại các chiến binh mùi đá ở những ruộng nấm này vẫn làm nó thiệt hại nặng nề. Mặc kệ, hay càng tốt: không có bụng, nó nhẹ nhàng hơn.

Nó đi vào hành lang rộng được đào trong đá granit. Làm thế nào những cái răng kiến có thể làm được đường hầm này?

Ở phía dưới, nó phát hiện ra cái mà Chli-pou-ni đã chỉ cho nó: một phòng đầy ắp thức ăn. Vừa mới bước vài bước trong phòng đó, nó thấy một lối đi khác. Nó đi vào đó và thấy mình ở trong một thành phố, một thành phố hoàn toàn có mùi đá! Một tổ dưới Tổ.

– Vậy là ông ấy đã thất bại?

– Quả vậy, bác ấy đã ngừng lại lâu để nghiền ngẫm thất bại này. Bác ấy nghĩ là không có lối thoát nào, rằng lý thuyết coi dân tộc mình là trung tâm của bác ấy đã làm bác ấy mù quáng. Và rồi chính những rắc rối đã thức tỉnh bác ấy. Tính vốn ghét người của bác là yếu tố phát động.

– Chuyện gì đã xảy ra?

– Bác còn nhớ không, giáo sư, bác đã nói với cháu là bác ấy làm việc trong một công ty tên là “Sweetmilk Corporation” và bác ấy có xích mích với các đồng nghiệp của mình.

– Đúng thế!

– Một trong những cấp trên của bác ấy đã lục lọi phòng làm việc của bác ấy. Và cấp trên này không phải ai khác chính là Marc Leduc, anh trai của Giáo sư Laurent Leduc!

– Nhà côn trùng học?

– Đích thị.

– Không thể tin được… Ông ta đã tới gặp bà, ông ta bảo là một người bạn của Edmond, ông ta đã xuống.

– Ông ta xuống kho chứa đồ à?

– Ồ! Nhưng cháu đừng lo, ông ta không đi xa được. Ông ta không biết cách qua bức tường kim tự tháp, thế là ông ta trèo lên.

– Ừm, ông ta cũng đã tới gặp Nicolas để cố chiếm lấy quyển Bách khoa toàn thư. Thôi… Thế là Marc Leduc nhận ra rằng Edmond miệt mài làm các bản thiết kế máy móc (thực tế, đó là những phác thảo đầu tiên của phiến đá Rosette). Ông ta đã mở được cái tủ ở phòng làm việc của Edmond và nhìn thấy một tập hồ sơ, trên ghiBách khoa toàn thư kiến thức tương đối và tuyệt đối. Ông ta thấy trong đó tất cả các bản vẽ cái máy nói chuyện với kiến đầu tiên. Khi ông ta đã nắm được cách sử dụng của cái máy này (và có đủ lời ghi chú để ông ta hiểu được), ông ta đã nói cho em trai mình. Ông này dĩ nhiên tỏ ra rất quan tâm và yêu cầu ông anh đánh cắp những tài liệu… Nhưng Edmond đã nhận ra là người ta lục lọi đồ đạc của mình, và để bảo vệ chúng khỏi cuộc viếng thăm mới, bác ấy đã thả bốn con ong vò vẽ loại tò vò trong ngăn kéo. Ngay khi Marc Leduc quay lại nhiệm vụ, ông ta bị các con côn trùng này đốt và chúng có thói quen tai hại là cho ấu trùng háu ăn của mình vào cơ thể chỗ chúng cắm ngòi vào. Ngày hôm sau, Edmond thấy những vết cắn và muốn công khai lật tẩy tội phạm. Mọi người đã biết phần tiếp theo, chính bác ấy là người bị đuổi.

– Còn anh em nhà Leduc?

– Marc Leduc bị trừng trị thích đáng! Các ấu trùng tò vò ngốn ông ta từ bên trong. Điều đó kéo dài rất lâu, hình như nhiều năm. Vì các ấu trùng không tài nào ra khỏi được cơ thể đồ sộ đó để biến thành ong, chúng đào linh tinh để tìm lối ra. Cuối cùng, sự đau đớn trở nên không chịu được đến nỗi ông ta gieo mình vào gầm một đoàn tàu điện ngầm. Cháu tình cờ đọc được thế trên báo.

– Còn Laurent Leduc?

– Ông ta đã thử đủ mọi cách để tìm lại được cái máy…

– Anh nói là điều đó đã đưa lại cho Edmond ý muốn bắt đầu lại. Giữa những việc khá cũ này với các nghiên cứu của ông ấy có quan hệ gì?

– Sau đó, Laurent Leduc đã trực tiếp liên lạc với Edmond. Ông ta thú nhận với bác ấy là biết về cái máy để “nói chuyện với kiến”. Ông ta quả quyết là rất quan tâm và muốn làm việc với bác ấy. Edmond không hẳn chống lại ý định này, dù sao đi nữa bác ấy cũng đang giậm chân tại chỗ, và bác ấy tự hỏi liệu một sự giúp đỡ từ bên ngoài không phải là điều đáng hoan nghênh sao. “Tới một lúc người ta không thể tiếp tục một mình,” Kinh thánh nói thế. Edmond sẵn sàng dẫn Leduc vào hang của mình, nhưng trước tiên muốn biết ông ta rõ hơn. Họ đã nói chuyện như thế và nhiều hơn. Khi Leduc bắt đầu ca ngợi trật tự và kỷ luật của loài kiến, và nhấn mạnh đến việc là nói chuyện với chúng chắc chắn sẽ cho phép con người bắt chước chúng, Edmond nổi cơn điên. Bác ấy nổi giận đùng đùng và yêu cầu ông ta đừng bao giờ đặt chân đến nhà mình nữa.

– Hừ, chuyện đó không làm tôi ngạc nhiên, – Daniel thở dài. – Leduc thuộc một nhóm các nhà nghiên cứu tập tính côn trùng, tồi tệ nhất trong trường phái Đức, muốn thay đổi nhân loại bằng cách bắt chước, dưới một số góc độ, các thói quen của động vật. Quan điểm về lãnh thổ, kỷ luật của các tổ kiến… điều đó luôn gây ảo tưởng.

– Chính vì thế, Edmond có cớ để bắt đầu công việc. Bác ấy đi nói chuyện với kiến dưới góc độ… chính trị; bác ấy nghĩ là chúng sống theo chế độ vô chính phủ và muốn hỏi chúng để xác nhận.

– Dĩ nhiên thế! – Bilsheim thì thầm.

– Việc đó trở thành một thử thách với con người. Bác cháu đã suy nghĩ lâu và tự nhủ cách nói chuyện tốt nhất là làm ra một “con kiến rô bốt”.

Jonathan giơ ra những tờ giấy đúp đầy tranh vẽ.

– Đây là bản vẽ của nó. Edmond đặt tên nó là “Docteur Livingston”. Nó bằng nhựa. Cháu không nói với mọi người về công việc của thợ làm đồng hồ, một công việc cần thiết cho việc làm ra kiệt tác nhỏ này! Không những tất cả các khớp đều được tái tạo và hoạt động được nhờ các động cơ điện nhỏ xíu được nối tới một cục pin đặt trong bụng, mà râu còn thật sự có đủ mười một khúc có thể đồng thời phát được mười một pheromon khác nhau!… Khác biệt duy nhất giữa Docteur Livingston và một con kiến thật: nó được nối tới mười một ống, mỗi cái có kích thước một sợi tóc, những ống này được tập trung lại thành một kiểu dây rốn có kích thước bằng một sợi chỉ.

– Phi thường! Đúng là phi thường! – Jason phấn khởi.

– Nhưng Docteur Livingstone đâu? – bà Augusta hỏi.

Những chiến binh mùi đá truy đuổi nó. 801, đang chạy trốn, bỗng nhiên thấy một hành lang rộng và vội vàng tới đó. Thế là nó tới một phòng rất lớn, ở giữa phòng có một con kiến trông buồn cười, có kích thước hơn hẳn mức bình thường.

801 thận trọng lại gần nó. Mùi của con kiến cô đơn kỳ lạ này chỉ có một nửa là thực. Mắt nó không long lanh, da nó có vẻ được phủ một lớp nhuộm đen… Con kiến Chli-pou-kan trẻ rất muốn hiểu rõ. Tại sao người ta lại có thể có ít kiến đến thế?

Nhưng bọn lính đã lùa được nó ra. Con thọt tiến lên, một mình, để đấu tay đôi. Con thọt nhảy lên râu nó và bắt đầu cắn chúng. Cả hai lăn tròn dưới đất.

801 nhớ lại những lời khuyên của Mẹ: Chú ý chỗ mà đối thủ thích đánh, thường đó chính là điểm yếu của nó… Thực tế, ngay khi nó tóm được râu của con thọt, con này quặn mình dữ dội. Chắc nó phải có râu cực kỳ nhạy cảm, khổ thân nó! 801 nhổ mạnh chúng và thoát được. Nhưng giờ thì cả một bầy hơn năm mươi kẻ sát nhân nhảy bổ vào đuổi nó.

– Mọi người muốn biết Docteur Livingston ở đâu hả? Hãy theo những cái dây của phổ kế…

Quả thực họ thấy một kiểu ống trong suốt, chạy dọc theo gờ của máy phổ kế, tới bức tường, leo lên tít trên trần, để cuối cùng dẫn vào một kiểu hòm bằng gỗ lớn, treo ở giữa ngôi đền, thẳng chỗ cái đàn ống lên. Cái hòm này có lẽ đầy đất. Những người mới tới ngoái cổ để xem rõ hơn.

– Nhưng các cháu đã nói là có một tảng đá không phá được ở phía trên đầu chúng ta, – bà Augusta nhận ra.

– Đúng, nhưng cháu cũng bảo mọi người là có một ống thông hơi mà chúng cháu không sử dụng nữa…

– Và nếu chúng tôi không sử dụng nó nữa, – thanh tra Galin tiếp tục, – không phải vì chúng tôi đã bịt nó lại!

– Thế nếu không phải các anh…

– … Chính chúng!

– Kiến á?

– Chính xác! Một tổ kiến đỏ hung khổng lồ đã đóng phía trên tấm đá lát này, mọi người biết đấy, những con côn trùng ấy xây những cái vòm lớn bằng cành cây trong rừng…

– Theo những ước tính của Edmond, có hơn mười triệu con!

– Mười triệu? Nhưng chúng có thể giết chết hết chúng ta!

– Không, đừng sợ, không có gì phải sợ cả. Trước hết, vì chúng nói chuyện với chúng ta và chúng biết chúng ta. Và cũng vì không phải tất cả kiến ở Tổ đều biết sự tồn tại của chúng ta.

Giữa lúc Jonathan nói điều đó, một con kiến rơi từ cái hòm trên trần xuống và nằm trên trán Lucie. Cô định nhặt nó, nhưng 801 sợ hãi và trốn trong mái tóc đỏ của cô, trượt trên dái tai, rồi trôi xuống gáy, chui vào trong áo sơ mi, đi vòng qua ngực và rốn, chạy nhanh trên phần da đùi mịn, rơi tít xuống mắt cá chân và, từ đó, lao xuống đất. Nó tìm hướng một chút… và chạy nhanh về phía một trong những cái miệng ống thông gió ở bên.

– Nó làm sao thế?

– Đi xem sao. Dù sao, luồng khí lạnh của cái ống thông gió đã hút nó, nó sẽ thoát ra được mà không gặp vấn đề gì.

– Nhưng ở đó, nó không tìm được Tổ của mình, và nó sẽ hoàn toàn đi ra hướng Đông của Liên bang, đúng không?

Con gián điệp đã rút lui êm xuôi! Nếu điều này tiếp tục chúng ta sẽ phải tấn công cái tổ sáu mươi lăm tự xưng đó…

Các chiến binh mùi đá làm báo cáo, những chiếc râu hạ thấp xuống. Sau khi chúng rút lui, Belo-kiu-kiuni ngẫm nghĩ lại một lúc thất bại nặng nề của chính sách giữ bí mật này. Rồi, chán nản, nó nhớ lại cách mọi việc đã bắt đầu.

Lúc còn trẻ, nó cũng đã từng chạm trán với một trong những hiện tượng khủng khiếp này, những hiện tượng khiến người ta phỏng đoán là những thực thể khổng lồ tồn tại. Đúng sau đợt chia đàn của nó; nó nhìn thấy một tấm đen cán nát rất nhiều kiến chúa đã có khả năng sinh đẻ, nhưng không ăn họ. Sau đó, sau khi đã gây dựng tổ, nó tổ chức được một cuộc gặp gỡ về chủ đề này, lúc đó phần đông kiến chúa – mẹ hay con – đều có mặt.

Nó nhớ. Chính Zoubi-zoubi-ni là người nói đầu tiên. Bà kể rằng rất nhiều trong số những cuộc thám hiểm của bà đã phải chịu những cơn mưa quả bóng hồng làm hơn một trăm người chết.

Các chị em khác kể thêm nữa. Mỗi người lập bản danh sách người chết và bị thương do những quả bóng hồng và các tấm màu đen.

Cholb-gahi-ni, một mẹ già, nhận xét là theo các nhân chứng, những quả bóng hồng có vẻ như chỉ di chuyển thành từng đám năm quả một.

Một chị gái khác, Roubg-fayli-ni, từng nhìn thấy một quả bóng hồng nằm im cách chừng ba trăm đầu dưới mặt đất. Quả bóng hồng được nối dài bằng một thực thể mềm có mùi khá mạnh. Thế là người ta lấy răng đục thủng nó và cuối cùng đi tới những ống cứng và màu trắng… cứ như là những con vật này có vỏ ở bên trong cơ thể thay vì ở bên ngoài.

Lúc kết thúc cuộc họp, các kiến chúa đồng ý về việc là với những hiện tượng vượt ngoài tầm hiểu biết như thế, họ quyết định giữ bí mật tuyệt đối để tránh gây sợ hãi ở các tổ kiến.

Belo-kiu-kiuni, về phía mình, nghĩ ngay tới việc tạo “cảnh sát mật”, một bộ phận làm việc lúc đó có chừng năm mươi lính. Nhiệm vụ của họ: trừ khử những người chứng kiến hiện tượng các quả bóng hồng hay tấm đen để tránh mọi cơn điên-sợ trong Tổ.

Nhưng, một ngày, xảy ra điều gì đó không thể tin được.

Một con kiến thợ của một tổ không được biết bị các chiến binh mùi đá của nó bắt. Mẹ đã tha cho nó, chính vì những gì nó kể còn kỳ cục hơn mọi chuyện mà người ta đã từng nghe thấy.

Con kiến thợ khẳng định bị những quả bóng hồng bắt cóc! Những quả bóng này ném nó vào một nhà tù trong suốt, cùng với hàng trăm con kiến khác. Ở đó, người ta đã bắt chúng chịu các loại thí nghiệm. Thường xuyên nhất, họ đặt chúng dưới một cái chuông và chúng nhận các loại mùi rất đậm đặc. Lúc đầu, rất đau đớn, rồi những mùi đó dần dần dịu đi, và thế là những mùi đó biến thành các từ!

Chung quy lại, qua trung gian là những mùi này và những cái chuông, những quả bóng hồng nói với chúng, tự giới thiệu như những con vật khổng lồ và tự xưng là “con người”. Những người này (đực hay cái?) cho biết có một lối đi được đào trong đá granit dưới Tổ và họ muốn nói chuyện với kiến chúa. Kiến chúa có thể yên tâm là người ta không làm hại gì nó.

Sau đó, mọi việc tiến rất nhanh. Belo-kiu-kiuni đã gặp “kiến sứ giả” của họ, Doc-teur Li-ving-stone. Đó là một con kiến lạ lùng được kéo dài bởi ruột trong suốt. Nhưng người ta có thể trao đổi với nó.

Chúng đã nói chuyện rất lâu. Lúc đầu, chúng chẳng hiểu nhau chút nào. Nhưng cả hai rõ ràng đều có cùng hứng khởi. Và có vẻ có nhiều điều để nói với nhau…

Sau đó, những con người đặt một cái hòm đầy đất ở lối ra của ống thông hơi. Và Mẹ đã rải trứng ở cái Tổ mới này. Giấu tất cả những đứa con khác.

Nhưng Bel-o-kan 2 còn hơn cả là thành phố những chiến binh mùi đá. Nó trở thành Tổ-nối giữa thế giới kiến và thế giới con người. Chính ở chỗ đó Doc-teur Li-ving-stone có mặt thường xuyên (một cái tên vẫn cứ khá buồn cười).

TRÍCH CUỘC NÓI CHUYỆN: Trích cuộc nói chuyện thứ mười tám với kiến chúa Belo-kiu-kiuni:

CON KIẾN: Bánh xe à? Không tin được là chúng tôi đã không có ý tưởng sử dụng bánh xe. Thật ngạc nhiên là tất cả chúng tôi nhìn thấy những con bọ hung đó đẩy hòn bi, và không một ai trong chúng tôi suy ra bánh xe.

CON NGƯỜI: Bạn tính sử dụng thông tin này như thế nào?

CON KIẾN: Lúc này, tôi chưa biết.

Trích cuộc nói chuyện thứ năm mươi sáu với kiến chúa Belo-kiu-kiuni:

CON KIẾN: Anh có âm điệu buồn.

CON NGƯỜI: Chắc là do một sự điều chỉnh không chuẩn cái đàn ống tỏa mùi của tôi. Từ khi tôi cho thêm ngôn ngữ tình cảm, có vẻ như cái máy này có tiếng lẹt xẹt.

CON KIẾN: Anh có âm điệu buồn.

CON NGƯỜI: …

CON KIẾN: Anh không phát nữa à?

CON NGƯỜI: Tôi nghĩ chỉ là một sự ngẫu nhiên đơn thuần. Nhưng đúng là tôi buồn thật.

CON KIẾN: Có chuyện gì?

CON NGƯỜI: Tôi đã từng có một con cái. Chỗ chúng tôi, các con đực sống lâu, thế nên người ta sống thành cặp, một con đực với một con cái. Tôi đã từng có một con cái và tôi mất nó, cách đây vài năm. Và tôi yêu nó, tôi không tài nào quên được nó.

CON KIẾN: “Yêu” có nghĩa là gì?

CON NGƯỜI: Chúng tôi có cùng mùi, có thể thế?

Mẹ nhớ kết cục của con-người Ed-mond. Chuyện đó xảy ra lúc chiến tranh lần thứ nhất chống bọn lùn. Edmond muốn giúp chúng. Ông ra khỏi lòng đất. Nhưng do điều chỉnh nhiều pheromon quá, ông hoàn toàn bị ám mùi. Đến nỗi, không biết điều đó, ông vào rừng vì được nhìn nhận… một con kiến đỏ hung của Liên bang. Và khi những con ong vò vẽ ở cây lãnh sam (hồi đó, kiến đỏ hung đang chiến tranh với chúng) nhận ra các mùi thông hành của ông, chúng đổ xô tất vào ông.

Chúng đã giết ông vì tưởng ông là dân Bel-o-kan. Chắc ông chết trong hạnh phúc.

Sau đó, Jonathan và cộng đồng của anh ta đã nối lại liên lạc…

Anh đổ thêm một chút nước hòa mật vào cốc của ba người mới, họ không ngừng thúc anh bằng các câu hỏi:

– Sao cơ, Docteur Livingstone có thể chép lại lời nói của chúng ta, ở trên kia à?

– Đúng, còn chúng ta nghe lời nói của chúng. Chúng ta xem câu trả lời của chúng hiện lên trên màn hình này. Edmond đã thành công thực sự!

– Nhưng họ đã nói gì? Mọi người và kiến đã nói gì?

– Hừm… Sau thành công của mình, các ghi chép của bác Edmond bắt đầu hơi lờ mờ. Có vẻ như bác không định ghi lại hết. Đại khái, thời gian đầu tiên, họ miêu tả cho nhau, mỗi bên tả thế giới của mình. Chính vì thế mà chúng cháu biết được thành phố của chúng tên là Bel-o-kan; rằng nó là trụ cột của một liên bang gồm hàng trăm triệu con kiến.

– Không tin được!

– Sau đó, cả hai bên đều thấy là còn quá sớm để thông tin lan truyền trong nhân dân. Thế là họ đồng ý đảm bảo bí mật tuyệt đối về “liên lạc” của họ.

– Chính vì thế mà Edmond đã năn nỉ để Jonathan làm tất cả những cái bẫy đó, – một lính cứu hỏa nói xen vào. – Nhất là ông không muốn mọi người biết quá sớm. Ông khiếp sợ hình dung ra cảnh lộn xộn mà truyền hình, truyền thanh và báo chí gây ra với một tin như thế. Những con kiến trở thành mốt! Ông đã nhìn ra những đoạn quảng cáo, những cái móc chìa khóa, những chiếc áo phông, những chương trình của các rock-star… tất cả những thứ ngu ngốc mà người ta có thể làm xung quanh khám phá này.

– Về phía mình, Belo-kiu-kiuni, kiến chúa của chúng, nghĩ là các con của nó ngay lập tức sẽ muốn chống lại những người lạ nguy hiểm này, – Lucie nói thêm.

– Chưa, hai nền văn minh còn chưa sẵn sàng để biết nhau và – chúng ta đừng có mơ – để hiểu nhau… Kiến không phải là phát xít, không phải là vô chính phủ, cũng không phải là bảo hoàng… chúng là kiến, và tất cả những gì liên quan tới thế giới của chúng thì khác với thế giới của chúng ta. Hơn nữa, đó chính là điều tạo nên sự phong phú.

Cảnh sát trưởng Bilsheim là tác giả tuyên bố hùng hồn đó; rõ ràng ông đã thay đổi nhiều từ khi rời mặt đất – và sếp của mình, Solange Doumeng.

– Trường phái Đức và trường phái Ý đều nhầm, – Jonathan nói, – vì họ cố thâu tóm chúng trong một cách hiểu của “con người”. Phân tích hẳn là không chính xác. Cũng giống như chúng cố hiểu cuộc sống của chúng ta bằng cách so sánh nó với cuộc sống của chúng. Có thể gọi là sự bắt chước máy móc hình thái của kiến… Thế nhưng, một chút đặc thù của chúng cũng quyến rũ. Người ta không hiểu người Nhật Bản, người Tây Tạng hay người Hinđu, nhưng văn hóa của họ, âm nhạc của họ, triết học của họ đều lý thú, dù bị đầu óc phương Tây của chúng ta bóp méo! Và tương lai của Trái đất chúng ta là ở sự pha trộn, không có gì rõ ràng hơn thế nữa.

– Nhưng những con kiến có thể mang cho chúng ta điều gì về mặt văn hóa? – bà Augusta ngạc nhiên.

Jonathan, không trả lời, ra hiệu cho Lucie; cô lẩn đi vài giây và quay lại với cái gì đó giống một hũ mứt.

– Nhìn đây, chỉ riêng cái này, đó là một kho báu! Mật rệp. Nào, mọi người nếm đi!

Bà Augusta đánh liều thận trọng đưa một ngón trỏ ra.

– Hừm, rất ngọt… nhưng rất ngon! Không hề có cùng vị mật ong.

– Bà thấy chưa! Và bà chưa bao giờ tự hỏi chúng cháu làm thế nào để có đồ ăn hàng ngày, trong lối cụt đúp dưới đất này?

– Có chứ, đúng lúc đây…

– Chính kiến nuôi chúng cháu, từ mật và bột của chúng. Chúng trữ rất nhiều đồ dự trữ cho chúng cháu, ở trên kia. Nhưng chưa hết, chúng cháu đã bắt chước kỹ thuật nông nghiệp của chúng để trồng nấm mũ.

Anh nhấc tấm phủ một cái hộp lớn bằng gỗ. Ở dưới người ta nhìn thấy những cây nấm trắng mọc trên một tấm nệm lá lên men.

– Galin là chuyên gia lớn về nấm của chúng cháu.

Anh này cười khiêm tốn.

– Tôi còn phải học nhiều.

– Nhưng nấm, mật… dù sao mọi người vẫn thiếu protein?

– Về protein, chính là Max.

Một người trong số lính cứu hỏa chỉ ngón tay lên trần.

– Tôi hứng tất cả những con côn trùng mà kiến đặt trong cái hộp nhỏ ở bên phải cái hòm. Chúng tôi luộc chín chúng để các tiểu bì tách ra; và về phần còn lại, giống như những con tôm nhỏ, hơn nữa nó vừa có vị và vừa có dáng.

– Mọi người biết không, xoay xở tốt ở đây, chúng ta có mọi tiện nghi mà chúng ta muốn, – một hiến binh thêm vào. – Điện được một nhà máy điện nguyên tử nhỏ sản xuất, mà tuổi thọ của nhà máy này là năm trăm năm. Chính Edmond đã lắp đặt nó ngay những ngày đầu tới… Không khí qua những ống thông hơi, lương thực do kiến mang tới, chúng ta có một nguồn nước mát và, hơn nữa, chúng ta có một công việc lý thú. Chúng ta có cảm tưởng là những người tiên phong cho điều gì đó rất quan trọng.

– Thực tế, chúng ta như những nhà du hành vũ trụ sống thường xuyên trong một căn cứ và đôi khi nói chuyện với người ngoài hành tinh láng giềng.

Họ cười. Một luồng tinh thần vui vẻ kích thích tủy sống. Jonathan gợi ý quay lại phòng khách.

– Mọi người biết đấy, từ lâu tôi đã tìm cách làm bạn bè xung quanh mình sống cùng nhau. Tôi đã thử các loại cộng đồng, nhà nhảy dù, tập đoàn lao động… Tôi chưa bao giờ đạt được mục đích. Cuối cùng tôi nghĩ mình chỉ là một người không tưởng ôn hòa, để không nói là một kẻ ngốc. Nhưng ở đây… ở đây đang diễn ra điều gì đó. Chúng ta buộc phải sống cùng nhau, bổ sung cho nhau, suy nghĩ cùng nhau. Chúng ta không có lựa chọn: nếu chúng ta không hiểu nhau, chúng ta sẽ chết. Và không có lối thoát khả thi. Thế nhưng, tôi không biết điều này tới từ phát hiện của bác tôi hay từ những điều chúng ta học được từ những con kiến qua sự tồn tại đơn giản của chúng ở trên đầu chúng ta, nhưng hiện tại cộng đồng chúng ta đang vận hành rất ổn!

– Đúng thế, thậm chí bất đắc dĩ…

– Đôi khi chúng tôi có cảm giác là đang sản xuất một năng lượng chung mà mỗi người có thể tự do dùng. Thật lạ.

– Tôi đã từng nghe nói về nó, nhân nói về chức thầy cả và một vài nhóm Tam điểm, – Jason nói. – Họ gọi nó là egregor: thủ đô tinh thần của “đàn”. Như một cái chậu mà mỗi người rót sức của mình vào để làm thành một loại xúp có lợi cho mỗi người… Nói chung, luôn có một kẻ trộm sử dụng năng lượng của người khác vì các mục đích cá nhân…

– Ở đây chúng ta không có kiểu vấn đề này. Chúng ta không thể có tham vọng cá nhân khi chúng ta sống thành một nhóm nhỏ dưới lòng đất…

Im lặng.

– Và rồi chúng ta nói chuyện càng ngày càng ít đi, chúng ta không cần làm việc đó nữa để hiểu nhau.

– Đúng, ở đây có nhiều chuyện xảy ra. Nhưng chúng ta không hiểu chúng và còn chưa kiểm soát được chúng. Chúng ta còn chưa làm được, chúng ta mới chỉ ở giữa chuyến đi.

Im lặng lần nữa.

– Rồi, tóm lại, tôi hy vọng mọi người sẽ hài lòng trong cộng đồng nhỏ của chúng ta…

801 về tới tổ quê hương của mình, kiệt sức. Nó đã thành công! Nó đã thành công!

Chli-pou-ni ngay lập tức thực hiện một cuộc TĐTĐ để biết chuyện gì đã xảy ra. Những gì nó nghe làm cho nó vững tin vào những giả định xấu nhất của nó về bí mật giấu dưới tấm đá granit.